Η Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια Τόνια Ζαφείρη μας εξηγεί τι είναι ο αυτισμός και ποιά η θεραπευτική του αντιμετώπιση.
Ο αυτισμός είναι μια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ελλείμματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία και από επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά. Υπολογίζεται ότι 2 στα 1000 άτομα διαγιγνώσκονται με αυτισμό, ενώ είναι πιο συχνός στα αγόρια.
Σύμφωνα με το διαγνωστικό σύστημα ταξινόμησης στην ψυχιατρική ένα άτομο για να διαγνωστεί με αυτισμό πρέπει να πληρεί συγκεκριμένο αριθμό από τα παρακάτω διαγνωστικά κριτήρια:
Το σύνολο έξι (ή περισσοτέρων) συμπτωμάτων από τις 3 ομάδες, από τα οποία θα πρέπει να είναι τουλάχιστον δύο από την ομάδα 1, ένα από την ομάδα 2 και ένα από την ομάδα 3.
ΟΜΑΔΑ 1η
Ποιοτική έκπτωση στην κοινωνική συναλλαγή, όπως εκδηλώνεται με τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα:
α) έκδηλη έκπτωση στη χρησιμοποίηση πολλών εξωλεκτικών συμπεριφορών, όπως η βλεμματική επαφή, η έκφραση του προσώπου, η στάση του σώματος και οι χειρονομίες για τη ρύθμιση της κοινωνικής συναλλαγής β) αποτυχία στην ανάπτυξη ανάλογων με το αναπτυξιακό επίπεδο σχέσεων με συνομήλικους γ) έλλειψη αυθόρμητης επιδίωξης συμμετοχής σε απολαύσεις, ενδιαφέροντα ή επιτεύγματα με άλλους ανθρώπους δ) έλλειψη κοινωνικής ή συγκινησιακής αμοιβαιότητας.
ΟΜΑΔΑ 2η
Ποιοτικές εκπτώσεις στην επικοινωνία, όπως εκδηλώνονται με τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα:
α) καθυστέρηση ή ολική έλλειψη της ανάπτυξης της ομιλούμενης γλώσσας β) σε άτομα με επαρκή ομιλία, έκδηλη έκπτωση της ικανότητας να αρχίσουν ή να διατηρήσουν μία συζήτηση με άλλους γ) στερεότυπη και επαναληπτική χρήση της γλώσσας δ) έλλειψη αυθόρμητου παιχνιδιού με παίξιμο ρόλων ή κοινωνική μίμηση, ανάλογου με το αναπτυξιακό επίπεδο.
ΟΜΑΔΑ 3η
Περιορισμένα, επαναληπτικά και στερεότυπα πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων, όπως εκδηλώνονται με τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα:
α) ενασχόληση με στερεότυπα και περιορισμένα πρότυπα ενδιαφέροντος β) εμφανώς άκαμπτη εμμονή σε ειδικές, μη λειτουργικές συνήθειες ή τελετουργίες γ) στερεότυποι και επαναληπτικοί κινητικοί μανιερισμοί (π.χ. χτυπήματα των χεριών) δ) επίμονη ενασχόληση με τμήματα αντικειμένων.
Εφαρμόζονται αρκετές θεραπευτικές μέθοδοι σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες με αυτισμό, ωστόσο επιστημονικές έρευνες επισημαίνουν θεραπευτικά αποτελέσματα σε θεραπείες συμπεριφοράς (ABA) και δομημένης εκπαίδευσης.
Η θεραπεία των ατόμων με αυτισμό αποτελείται κυρίως από ψυχοπαιδαγωγικά προγράμματα και εστιάζεται στην αύξηση της λειτουργικότητάς τους στην καθημερινότητα (σχολείο, οικογένεια, εργασία) και στην ομαλή ένταξη στο κοινωνικό πλαίσιο. Συνήθως αποτελεί μια δύσκολη διαδικασία καθώς οι αυτιστικοί δε θέλουν να ασχοληθούν με δραστηριότητες πέραν αυτών που οι ίδιοι έχουν επιλέξει. Αρκετές φορές ανταποκρίνονται σε θεραπείες συμπεριφορισμού (κάνουν αυτό που υποδεικνύει ο θεραπευτής παίρνοντας ως αντάλλαγμα κάτι αγαπημένο) αλλά δε γενικεύουν (δεν ανταποκρίνονται με τον ίδιο τρόπο όταν τους ζητηθεί κάτι από άλλο πρόσωπο ή αν δεν πάρουν αντάλλαγμα). Στο σημείο αυτό προκύπτουν ερωτήματα όπως: «Πώς γίνεται να θέλει ο αυτιστικός τη θεραπεία;» ή «Γιατί να θέλει τη θεραπεία αφού τον ευχαριστούν οι δραστηριότητες που επιλέγει;» Στο πρώτο ερώτημα απαντούν με έμμεσο τρόπο οι έρευνες για τη χρήση νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση ατόμων με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή. Στα περισσότερα άτομα με αυτισμό αρέσουν οι υπολογιστές και πολλές φορές είναι αρκετά ικανοί να τους χρησιμοποιήσουν. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα μέσω Η/Υ βοηθούν να αποκτηθούν οι γνωστικές ικανότητες με ένα ευχάριστο τρόπο. Η εφευρετικότητα του θεραπευτή μπορεί επίσης να αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμη με την μετατροπή αγαπημένων αντικειμένων σε εκπαιδευτικό υλικό (π.χ σε ένα παιδί που αρέσουν οι σβούρες κολλάμε επάνω τους γράμματα της αλφαβήτου).
Η θεραπευτική σχέση αν και δεν έχει μελετηθεί επαρκώς σε σχέση με τον αυτισμό, θεωρούμε ότι αποτελεί ίσως το σημαντικότερο παράγοντα που θα μπορούσε να συμβάλλει στην επιθυμία για θεραπεία. Αυτή δε θα μπορούσε παρά να χαρακτηρίζεται από αποδοχή, αυθεντικότητα και ενσυναίσθηση. Στο δεύτερο ερώτημα η απάντηση αφορά την αυτονόμηση και την ανεξαρτητοποίηση (σε όποιους τομείς αυτή μπορεί να επιτευχθεί) του ατόμου με αυτισμό.
Της Τόνιας Ζαφείρη,
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια παιδιών και ενηλίκων
Ελ. Βενιζέλου 21 (πλησίον μετρό Αγ. Αντωνίου) Περιστέρι
Τηλ: 2107019788
email: [email protected]
